187. rocznica stracenia Artura Zawiszy Czarnego, bohatera pochodzącego spod Łowicza [ZDJĘCIA]

Artur Zawisza zwany Czarnym przyszedł na świat w Sobocie niedaleko Łowicza. Był synem radcy departamentu warszawskiego Jana Gwalberta Cypriana Zawiszy Czarnego i kasztelanki Marii Karnkowskiej.

Pierwsze nauki szkolne pobierał w Piotrkowie, a we wrześniu 1824 rozpoczął naukę w klasie IV szkoły wojewódzkiej w Radomiu. W latach 1826-27 kształcił się w Szkole Wojewódzkiej Kaliskiej. Brał udział w manifestacjach patriotycznych i głosił hasła wolnościowe.

Sprawiał szkole kaliskiej wiele kłopotów. W aktach szkolnych odnotowano: „Artur Zawisza Czarny, przejęty złymi zasadami, jest zarazą nie tylko klasy VI, ale całej szkoły”, a kurator dopisał: „żadnego nad sobą nie cierpiał dozoru i często późno w noc widywano go na ulicach”.

W 1827 roku szlachcic herbu Przyrowa ukończył Szkołę Wojewódzką w Kaliszu i wstąpił na Wydział Prawa i Administracji Królewskiego Uniwersytetu w Warszawie. Po wybuchu powstania listopadowego pracował w „Kurierze Polskim”, a następnie w „Nowej Polsce”.

Po wybuchu powstania listopadowego w styczniu 1831 roku nasz bohater zaciągnął się do 1 pułku Jazdy Płockiej. Brał udział w bataliach pod Białołęką, Olszynką Grochowską, Ostrołęką i Balicami. Artur Zawisza Czarny był zdolnym dowódcą. Szybko awansował do stopnia kapitana. Za waleczność pochodzący spod Łowicza żołnierz otrzymał krzyż Virtuti Militari.

Po upadku insurekcji, która wybuchła 190. lat temu, działacz niepodległościowy udał się na emigrację do Francji. Należał tam do Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, loży wolnomularskiej „Trójcy Nierozdzielnej” oraz związku „Namiot Sekwany”.

Józef Zaliwski, organizator wyprawy partyzanckiej do Królestwa Polskiego, mianował go dowódcą okręgowym w województwie mazowieckim na obwody warszawski i sochaczewski.

W lutym 1833 roku powstaniec opuścił Paryż, przez Belgię i Niemcy dotarł do miejscowości Turzno pod Toruniem, gdzie po spotkaniu z matką i bratem napisał testament.

Po długich partyzanckich walkach 14 czerwca 1833 roku insurgent został schwytany przez Moskali wraz z kilkuosobowym oddziałem w lesie pod Krośniewicami i osadzony w dawnym klasztorze karmelitów w Warszawie.

Sąd wojenny skazał go na śmierć przez powieszenie. Egzekucja odbyła się publicznie 26 lub 27 listopada 1933 roku na placu znajdującym się przy rogatkach Jerozolimskich w Warszawie.

Przed śmiercią Artur Zawisza Czarny miał powiedzieć: „Gdybym miał sto lat żyć, wszystkie bym ofiarował mojej Ojczyźnie”. Słowa te zostały wyryte na poświęconym mu pomniku w Alejach Sienkiewicza w Łowiczu. Został on uroczyście odsłonięty w 1938 roku. Pamiątkowy głaz ściągnięto z rodzinnej Soboty bohaterskiego partyzanta.

Jeszcze przed II wojną światową plac, na którym stracono powstańca został nazwany jego imieniem. Patronuje on również dawnemu rynkowi w Sobocie.

Nota biograficzna na podstawie informacji zebranych przez dr Ewę Andrysiak oraz zawartych na internetowej encyklopedii wikipedia.org.

Poniżej przedstawiamy archiwalne i współczesne zdjęcia przedstawiające rodzinną Sobotę Artura Zawiszy Czarnego oraz fotografie prezentujące jego pomnik w Łowiczu. Zdjęcia: Rafał Klepczarek, fotopolska.eu, Łowicki Wehikuł Czasu, STARA FOTOGRAFIA ZATRZYMAĆ Czas Łowicz i okolice.